در این بخش از آموزش لینوکس، با ترمینال، دستورات پایه، صفحات راهنما و میانبرهای مفید آشنا می‌شویم. اگر تازه وارد دنیای لینوکس هستید، این مقاله برای شماست.
اگر تازه وارد دنیای لینوکس شده باشید، یکی از اولین چیزهایی که با آن روبه‌رو می‌شوید، پنجره‌ای است ساده، مشکی‌رنگ و به ظاهر خشک: ترمینال. شاید در نگاه اول کمی ترسناک یا عجیب به‌نظر برسد، اما همین پنجره کوچک، دروازه‌ای است به قلب تپنده لینوکس؛ جایی که همه‌چیز تحت کنترل شماست.
وقتی خودم برای اولین‌بار ترمینال را باز کردم، فقط یک چشمک‌زن خیره‌کننده روبه‌رویم بود. هیچ آیکونی نبود، هیچ منویی. اما کم‌کم یاد گرفتم که پشت این سادگی، قدرت بی‌نظیری خوابیده.
ترمینال چیست؟ گفت‌وگو با لینوکس به زبان خودش در آموزش لینوکس
ترمینال در واقع ابزاری است برای وارد کردن دستوراتی که مستقیماً با سیستم‌عامل صحبت می‌کنند. بر خلاف ویندوز که اغلب با دوبار کلیک کار میکنیم، اینجا با تایپ کردن پیش می‌رویم. دستوراتی مثل date که زمان سیستم را نشان می‌دهد، یا ls که فایل‌های یک پوشه را فهرست می‌کند، نمونه‌هایی ساده اما کاربردی هستند.
ترمینال فقط یک پنجره نیست. پشت صحنه‌ی آن، چیزی به‌نام شل (Shell) قرار دارد. شل در واقع مترجمی است که دستورات شما را می‌گیرد، آن‌ها را برای هسته‌ی سیستم‌عامل (Kernel) قابل فهم می‌کند و نتیجه را برمی‌گرداند. رایج‌ترین شل در لینوکس، Bash است، اما شل‌های دیگری مثل Zsh و Sh هم وجود دارند که هرکدام ویژگی‌ها و امکانات خاص
خود را دارند.
دستورات؛ ابزارهای واقعی شما
در دنیای ترمینال، هر دستور مثل یک ابزار جداگانه عمل می‌کند. بعضی از آن‌ها ساده‌اند، مثل pwd برای نمایش مسیر فعلی. بعضی دیگر پیچیده‌تر و منعطف‌ترند. نکته جالب اینجاست که پشت هر دستور، معمولاً مجموعه‌ای از گزینه‌ها (Options) و امکانات مخفی وجود دارد که دانستن‌شان باعث می‌شود از آن دستور دقیق‌تر استفاده کنید.
مثلاً همان date که زمان را نشان می‌دهد، اگر به آن گزینه --version بدهید، نسخه برنامه را نشان می‌دهد. اینجاست که با مفهوم کمک‌گیر‌ی در لینوکس آشنا می‌شوید.
چطور از دستورات کمک بگیریم؟ بدون اینترنت هم می‌شود
یکی از چیزهایی که همیشه برایم جذاب بوده، این است که لینوکس وابسته به اینترنت نیست. حتی وقتی هیچ دسترسی به گوگل ندارید، باز هم میتوانید درباره‌ی یک دستور اطلاعات کامل بگیرید.
راه اول: صفحات راهنما (man pages)
کافی است دستور man را قبل از هر دستور دیگری بنویسید تا دفترچه راهنمای آن ظاهر شود. مثلاً:
man dateبا این کار، پنجره‌ای باز می‌شود که پر است از اطلاعات: توضیح عملکرد دستور، گزینه‌های قابل استفاده، مثال‌های کاربردی و حتی نحوه نگارش دقیق. این صفحه‌ها ساختاری مرتب دارند: از معرفی کوتاه گرفته تا مثال‌های استفاده واقعی.
شاید ببینید کنار اسم بعضی دستورات عددی نوشته شده، مثل date(1) یا sshd(8). این اعداد به بخش‌های مختلف راهنما اشاره دارند. مثلاً بخش 1 مخصوص دستورات کاربر است و بخش 8 برای ابزارهای مدیریتی سیستم.
راه دوم: گزینه –help
تقریباً همه دستورات لینوکس از گزینه --help پشتیبانی می‌کنند. اگر حوصله خواندن یک صفحه کامل را ندارید و دنبال یک نگاه سریع هستید، فقط این گزینه را به انتهای دستور اضافه کنید:
date --help
درجا لیستی از گزینه‌های موجود و نحوه استفاده از دستور ظاهر می‌شود. این روش یکی از سریع‌ترین راه‌ها برای شناخت عملکرد اولیه یک دستور است.
بشناسیم که در کدام شل هستیم
اگر می‌خواهید بدانید دقیقاً از چه شلی استفاده می‌کنید، یک دستور ساده همه‌چیز را مشخص می‌کند:
echo $SHELLاگر نام /bin/bash را دیدید، یعنی در حال استفاده از بش هستید. اگر به هر دلیلی شل فعلی شما چیز دیگری بود و خواستید بش را امتحان کنید، کافی است تایپ کنید:
bashفقط توجه داشته باشید که با این کار، بش داخل همان ترمینال فعلی باز می‌شود و در واقع یک لایه جدید ساخته‌اید. برای برگشت به حالت قبل، کافی است exit بزنید یا از کلید ترکیبی Ctrl+D استفاده کنید.
چند میانبر برای زندگی راحت‌تر در ترمینال
ترمینال اگرچه در ظاهر ساده است، اما کلی ترفند و میانبر دارد که کارتان را سریع‌تر و راحت‌تر می‌کند:
- فلش بالا / پایین: برای مرور دستورات قبلی. دیگر لازم نیست یک دستور را بارها تایپ کنید.
- فلش چپ / راست: برای حرکت در خط و اصلاح متن.
- Tab: تکمیل خودکار نام فایل‌ها یا دستورات. فوق‌العاده کاربردی.
- Ctrl+C: توقف اجرای یک دستور در حال اجرا.
- Ctrl+D: خروج از شل یا پایان ورودی.
- Ctrl+Alt+T: باز کردن سریع یک ترمینال جدید (در بسیاری از محیط‌ها).
جمع‌بندی
آشنایی با ترمینال یعنی شروع یک رابطه جدی با لینوکس. اگر ترمینال را یاد بگیرید، دیگر نیازی نیست به دنبال گزینه‌ها در منوها بگردید. شما مستقیم با سیستم حرف می‌زنید، بدون واسطه. با تمرین در استفاده از دستورات، کمک‌گرفتن از صفحات راهنما و تجربه کار با شل‌های مختلف، کم‌کم ترمینال به جای ترسناک بودن، تبدیل می‌شود به بهترین دوست شما در لینوکس.
به نظرم هر کسی که بخواد دنیای واقعی لینوکس رو تجربه کنه، باید اول با همین صفحه مشکی دوست بشه.
نویسنده : سعید اسکندری
